Kal­kofn­inn

Þótt alþjóðlegur hagvöxtur hafi verið heldur meiri á fyrri hluta þessa árs en áður var áætlað eru vísbendingar um að hann hafi gefið meira eftir á seinni hluta ársins. Horfur fyrir næsta ár hafa einnig versnað. Orkukreppan sem skall á í Evrópu í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu heldur áfram að dýpka og alþjóðleg verðbólga hefur aukist mikið. Framfærslukostnaður heimila og rekstrarkostnaður fyrirtækja hafa því hækkað verulega og fjármálaleg skilyrði versnað. Hagvaxtarhorfur fyrir helstu viðskiptalönd hafa því versnað enn frekar og á næsta ári er spáð minnsta hagvexti í helstu viðskiptalöndum frá árinu 2008 að frátöldum þeim samdrætti sem varð árið 2020 í kjölfar heimsfaraldursins.

Nóbelsverðlaunin í hagfræði árið 2022 hlutu Ben S. Bernanke, Douglas W. Diamond og Philip H. Dybvig, fyrir framlag til rannsókna á bönkum og fjármálakreppum. Konunglega sænska vísindaakademían tilkynnti um veitingu verðlaunanna mánudaginn 10. október síðastliðinn.

Undanfarin þrjú ár hafa einkennst af miklum sveiflum á fjármálamörkuðum. Þegar Covid faraldurinn skall á heimsbyggðinni af fullum þunga í mars 2020 lækkaði hlutabréfaverð verulega víða um heim, en náði sér fljótlega á strik og hækkaði mikið á seinni hluta árs 2020 og á árinu 2021. Á fyrstu níu mánuðum ársins 2022 féll hins vegar verð hlutabréfa og skuldabréfa víðast hvar, m.a. vegna vaxandi verðbólgu, hækkandi vaxtastigs og áhrifa innrásar Rússlands í Úkraínu. Þá hafa sumar sýndareignir (e. crypto assets) orðið sérstaklega illa úti á árinu, t.d. lækkaði verð bitcoin um tæplega 60% á sama tímabili.

Þrátt fyrir að stutt sé síðan sum fjármálafyrirtæki fóru að stýra þeirri fjárhagslegu áhættu sem þau standa frammi fyrir vegna loftslagsbreytinga (loftslagsáhætta) hefur nokkur þróun átt sér stað á því sviði. Í þessari grein er fjallað um hana.

Netöryggismál eru hvarvetna í brennidepli en árlega valda tölvu- og netárásir almenningi, fyrirtækjum og stofnunum miklum fjárhagslegum skaða og óþægindum. Af skýrslum Alþjóðaefnahagsráðsins (e. World Economic Forum, WEF) undanfarin ár má sjá að stofnunin metur netárásir meðal alvarlegustu ógna sem steðja að heimsbyggðinni. Kemur það vart á óvart enda sýna tölur að netárásum fjölgar stöðugt frá ári til árs bæði hér á landi og á heimsvísu.

Seðlabanki Íslands gaf í dag út ritið Fjármálastöðugleiki 2022/2. Ritið kemur út tvisvar á ári. Því er meðal annars ætlað að stuðla að upplýstri umræðu um styrk- og veikleika fjármálakerfisins og áhættu sem því kann að vera búin bæði af þjóðhagslegum og rekstrarlegum toga.

Þótt vísindamenn hafi lengi varað við áhættunni af loftslagsbreytingum er það einungis á síðari misserum sem samfélög og þjóðríki í heild sinni hafa farið að bregðast við áhættunni með markvissum hætti. Þar eru fjármálafyrirtæki engin undantekning.

Þrátt fyrir hertar takmarkanir Seðlabankans á lánþegaskilyrðum og vaxtahækkanir hefur kerfisáhætta á húsnæðismarkaði aukist nokkuð síðustu misseri. Í þessari grein verður reynt að varpa ljósi á þróunina á fasteignamarkaði út frá sjónarhóli kerfisáhættu og þjóðhagsvarúðar. Jafnframt verður fjallað um áhrif þeirra takmarkana sem lánþegaskilyrði fela í sér á fasteignalánamarkaðinn.

Hagvísar Seðlabanka Íslands eru gefnir út í dag í fyrsta sinn á gagnvirku formi. Með þessu er stigið tímamótaskref í stafrænni vegferð bankans í átt að bættri miðlun upplýsinga. Hagvísar voru fyrst gefnir út í upphafi árs 2002, þ.e. fyrir rúmlega tuttugu árum síðan, og hafa verið gefnir út í núverandi mynd síðan sumarið 2008 þar sem notendur hafa getað skoðað ritið á PDF-formi og sótt tímaraðir gagna í Excel-skjöl. Gagnvirkir Hagvísar eru framfaraskref sem gerir notendum þeirra kleift að vinna með gögn á aðgengilegri og auðveldari hátt en áður.

Fjármálamarkaðurinn einkennist nú af meiri og hraðari breytingum en oft áður. Ýmsir kraftar valda því samtímis að íslenski fjármálamarkaðurinn hefur breyst á undanförnum árum og er nú allt í senn alþjóðlegri, fjölbreyttari, flóknari og tæknivæddari en áður. Þessum breytingum fylgja margvíslegar áskoranir og tækifæri, bæði fyrir neytendur og fyrirtæki.