Bankastjórn Seðlabanka Íslands hefur ákveðið að hækkastýrivexti bankans um 0,5 prósentur í 7,25% frá 1. nóvember n.k. Vaxtahækkuniner hin fimmta á þessu ári og er liður í viðbrögðum bankans við miklum vextiinnlendrar eftirspurnar og áhrifum stórframkvæmda næstu árin á verðbólguhorfurog þjóðarbúskapinn. Alls hafa stýrivextir bankans verið hækkaðir um 1,95prósentur síðan í maí sl.
Í Peningamálum sem gefin voru út 17. september sl. var fjallað ýtarlega umþróun og horfur í efnahagsmálum. Greint var frá því að framvindan áfjármálamörkuðum hefði unnið gegn aðgerðum Seðlabankans á undanförnum mánuðum.Óhjákvæmilegt væri að Seðlabankinn brygðist við í ljósi þess að framkvæmdir viðvirkjanir og álbræðslur myndu vaxa ört á næstu mánuðum. Vaxtahækkuninni sem þávar tilkynnt var öðrum þræði ætlað að vinna á móti þeirri slökun á fjármálalegumskilyrðum sem hræringar síðustu mánaða höfðu haft í för með sér. Frá útgáfuPeningamála hefur skýrst að mikil ásókn er í ný lán í kjölfar breytinga áframboði lánsfjár. Ljóst er að greiðslubyrði einstaklinga léttist verulega semleiðir til umtalsverðrar aukningar á því fé sem þeir hafa á milli handa tilneyslu eða kaupa á íbúðarhúsnæði.
Verðbólga hefur nú um alllangt skeið verið töluvert yfir 2½%verðbólgumarkmiðinu. Því lengur sem þetta ástand varir eykst hættan á að hærriverðbólguvæntingar festist í sessi en þær hafa verið á uppleið undanfarið ár.Raunstýrivextir Seðlabankans hafa fyrir vikið ekki hækkað að ráði. Vaxtahækkunbankans nú er ætlað að vinna á móti slakara aðhaldi peningastefnunnar sakirhærri verðbólguvæntinga og slakari fjármálalegum skilyrðum af völdum sóknarbankanna inn á íbúðalánamarkaðinn og breytinga á útlánareglum Íbúðalánasjóðs.
Líklegt er að frekari aðgerða verði þörf til að ná verðbólgunni niður aðverðbólgumarkmiði bankans. Afar brýnt er að hemja verðbólguna. Í því sambandinægir að nefna að verði hún umtalsvert yfir markmiði bankans gæti það leitt tilendurskoðunar á launalið kjarasamninga í nóvember árið 2005 og að þá verðierfiðara að ná verðbólgumarkmiðinu en ella.
Framkvæmdir við virkjanir og stóriðju færast nú í aukana og væru í sjálfu sérærið viðfangsefni efnahagsstefnunnar þótt ekki kæmi annað til. Æskilegt hefðiverið að meira aðhald fælist í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2005 ogáætlunum til lengri tíma. Án frekara aðhalds er óhjákvæmilegt að peningastefnanbregðist við með kröftugum hætti. Nýlegar spár gefa til kynna að verði ekkert aðgert muni viðskiptahalli á næstu tveimur árum verða það mikill að hann gætigrafið undan gengi krónunnar er fram í sækir með tilheyrandi afleiðingum fyrirstöðugleika verðlags og álagi á fjármálakerfið. Aðgerðir í peningamálum getaekki haft umtalsverð áhrif á þessar horfur nema brugðist sé tímanlega við. Aukþess munu nýlegar breytingar á íbúðalánamarkaði tefja fyrir því aðstýrivaxtahækkanir hafi tilætluð áhrif. Rökin fyrir því að hækka vexti fyrr ensíðar hafa því styrkst til muna. Tímanleg hækkun þeirra gæti þýtt að ekki þyrftiað hækka vexti jafn mikið síðar til þess að halda verðbólgu í skefjum. Því mábúast við frekari hækkun vaxta á komandi mánuðum, nema framvinda efnahagsmálaverði verulega frábrugðin því sem nú er útlit fyrir.
Nánari upplýsingar veitir Birgir Ísleifur Gunnarsson formaður bankastjórnarSeðlabanka Íslands í síma 569-9600.
Nr. 29/2004
29. október 2004